Thạch Thất đẩy mạnh chiến tranh du kích, phối hợp với bộ đội chủ lực, tiến tới giải phóng quê hương
(07:59:00 07/07/2024)
Sau chiến thắng Tây Bắc, Thượng Lào 1952 - 1953, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đi vào giai đoạn quyết định. Bị thất bại nặng nề trên chiến trường, thực dân Pháp được đế quốc Mỹ giúp sức thực hiện kế hoạch NaVa hòng cứu vãn tình thế. Bước vào Đông Xuân năm 1953 - 1954, Trung ương Đảng chủ trương đẩy mạnh chiến tranh du kích trên khắp chiến trường, trong đó lấy Điện Biên Phủ là điểm quyết chiến chiến lược.
Thực hiện sự lãnh đạo của Trung ương, tháng 8/1953 Tỉnh ủy Sơn Tây chủ trương những nơi có điều kiện sẽ chuyển từ vùng tạm chiếm sang khu du kích, đẩy mạnh đấu tranh bán vũ trang và vũ trang. Hội nghị Tỉnh ủy đã quyết định các xã Hạ Bằng (bao gồm cả xã Đồng Trúc hiện nay), Cần Kiệm (Thạch Thất) và Ngọc Bài, Liệp Mai (Quốc Oai) làm điểm chính, xây dựng khu du kích và mở rộng thêm các xã Đông Yên, Hòa Thạch (Quốc Oai) và Phú Ổ, Tân Xã (Thạch Thất); tất cả các xã này lấy tên chung là Đại Đoàn Kết.
Trên địa bàn huyện Thạch Thất, tháng 8, tháng 9/1953 địch tiếp tục tăng cường khủng bố các xã Đồng Lạc (Lại Thượng), Hương Ngải, Tân Xã… Mặc dù địch hoạt động mạnh, nhưng các xã mở khu du kích vẫn bí mật củng cố, kiện toàn cán bộ, dân quân du kích, xây dựng cơ sở. Đại đội 255 của tỉnh Sơn Tây được điều động về khu du kích, phối hợp với các xã tăng cường các hoạt động vũ trang, phá tề trừ gian, tập kích các toán lính ngụy đi tuần tiễu, làm cho chúng hoang mang. Tháng 12/1953, địch rút bốt Hạ Bằng, công tác chuẩn bị chiến đấu trong khu du kích được thực hiện khẩn trương; trong huyện, công tác “địch vận” phát triển mạnh, nhiều gia đình đi vận động con em hàng ngũ địch bỏ về với cách mạng, các xã có nhiều biện pháp tuyên truyền, vận động thanh niên trốn đi lính cho Pháp.
Đẩy mạnh hoạt động trong khu du kích, tháng 12/1953 Đại đội 255 bất ngờ tập kích trung đội lính ngụy ở Hạ Bằng, tiêu diệt, bắt sống 12 tên, thu 9 khẩu súng; tháng 12/1954 phục kích ở Đồng Lạc (Lại Thượng) bắt sống 2 tên địch, thu 12 xe đạp; ngày 06/3/1954 tiểu đoàn 928, trung đoàn 46 (Quân khu III) về đóng quân tại Đồng Trúc; sáng 07/3 bộ đội đã phục kích bắt gọn toán lính đi tuần tiễu tại Trúc Động, buổi chiều 2 chi đội địch đi tuần tiếp tục bị tập kích tiêu diệt 2 tên, bắt sống tên chi đội trưởng; sáng 09/3 trung đội địch từ bốt Hòa Lạc về lùng sục Đồng Kho, Đồng Táng (Đồng Trúc) đã bị bộ đội và du kích phục kích tiêu diệt 3 tên, bắt sống 17 tên… sau những trận phục kích này, địch đã phát hiện bộ đội chủ lực trong khu du kích; vì vậy công tác chuẩn bị phối hợp chiến đấu giữa bộ đội và du kích đã được xây dựng; nhân dân trong khu du kích đào hầm hố trú ẩn; quyên góp lương thực, thực phẩm; tổ chức các đội tải thương, tiếp tế hậu cần.
Sáng sớm ngày 11/3/1954 địch tập trung hai binh đoàn chủ lực cơ động, gồm 8 tiểu đoàn lính âu phi và lực lượng địa phương quân, có pháo binh, xe tăng yểm trợ tấn công càn quét các xã Tân Xã, Cần Kiệm, Hạ Bằng, Đồng Trúc là nơi bộ đội đóng quân. Chiến sự xảy ra ác liệt tại xóm Cầu Sông (xã Tân Xã) và Núi Nứa (Cần Kiệm). Tại xóm Cầu Sông, địch tập trung quân đông, có xe tăng và máy bay yểm trợ tấn công; ta và địch giành nhau từng ngôi nhà, ụ đất; tinh thần chiến đấu ngoan cường của bộ đội du kích đã đánh lui 11 lần tấn công và truy quét địch. Kết quả trận chống càn này, ta đã tiêu diệt 200 tên địch, bắn bị thương nhiều tên khác, bắt sống 68 tên và phá hủy 2 xe tăng địch.
Bị thất bại nặng nề, ngày 25/3/1954, thực dân Pháp đã huy động lực lượng gồm 12 tiểu đoàn chủ lực, chủ yếu là lính Âu Phi, có pháo binh yểm trợ mở cuộc càn quét lớn vào khu du kích, trọng tâm là các thôn Trúc Động, Đồng Kho, Đồng Táng (xã Đồng Trúc). Từ đêm hôm trước, địch đã rải quân bao vây, sáng sớm 25/3/1954 địch gọi pháo binh từ Xuân Mai, Sơn Đông, bốt Phùng bắn tới tấp, sau đó chúng tiến quân vào làng. Dựa vào địa hình thuận lợi là ngõ ngách thôn xóm, giao thông hào; lực lượng ta cơ động linh hoạt đánh địch hiệu quả, buộc chúng nhiều lần phải rút khỏi các làng. Mỗi lần bị đánh bật ra ngoài, chúng lại gọi pháo binh bắn phá các làng. Trận chiến đấu kéo dài đến 17 giờ. Trận này ta đã tiêu diệt 400 tên, bắt sống 47 tên và thu nhiều quân trang, quân dụng.
Đây là trận càn quét cuối cùng có quy mô lớn của thực dân Pháp ở Thạch Thất. Hai trận chống càn quét lớn của địch, một số cán bộ, bộ đội, du kích bị hy sinh hoặc bị bắt, nhưng ta đã giành thắng lợi lớn, tiêu hao sinh lực địch, cầm chân không cho chúng tiếp viện cho chiến trường Điện Biên Phủ; khu du kích tiếp tục được củng cố và mở rộng; bọn tề ngụy ở các xã trong huyện từng bước tan dã, lực lượng kháng chiến của huyện trong vùng tự do Lương Sơn (Hòa Bình) đã dần chuyển về tập kết trong khu du kích để kịp thời chỉ đạo phong trào ở địa phương. Trên đoạn đường Cầu Mốc - Cầu Liêu du kích Cần Kiệm chủ động chôn mìn, tập kích đánh địch và bắt sống nhiều tên.
Ngày 07/5/1954, quân ta đại thắng ở chiến trường Điện Biên Phủ, quân địch ở các địa phương hoang mang, lo sợ, tâm lý thất bại nhanh chóng lan truyền trong bọn tề ngụy; bọn lính đảo ngũ, ra hàng cách mạng càng nhiều. Ngày 15/5/1954 bộ đội và du kích đã tập kích bắt sống 20 tên lính tại Chi Quan, nhưng bọn Âu Phi trong bốt không dám đối phó.
Từ tháng 4 đến tháng 6/1954 địch thường xuyên bắn pháo vào các xã Hạ Bằng, Đồng Trúc, Cần Kiệm, Tân Xã, Đại Đồng, Cẩm Yên, Liên Quan, Hương Ngải, Quang Trung, Trạng Bùng; đưa máy báy ném bom các thôn xã Đồng Trúc gây thiệt hại lớn cho nhân dân trong huyện. Từ đầu tháng 7/1954 hoạt động của địch trên địa bàn huyện co lại, chủ yếu phòng thủ. Ngày 12/7/1954 địch bí mật rút khỏi vị trí Vai Xô (vành đai), ngày 13/7/1954 địch tiếp tục bí mật rút khỏi bốt Chi Quan, huyện Thạch Thất được giải phóng, là huyện giải phóng sớm nhất tỉnh Sơn Tây.
Huyện Thạch Thất được giải phóng, nhưng địa bàn xã Đại Đồng nằm trên trục đường 32, trên đường quân Pháp rút chạy từ Sơn Tây về Hà Nội, ngày 15/7/1954 thực dân Pháp tập trung lực lượng lớn bộ binh và 4 xe tăng yểm trợ càn quét xóm Rộc Đoài, Đình Rối (xã Đại Đồng). Phối hợp với bộ đội, du kích xã Đại Đồng đã chiến đấu kiên cường từ 7 giờ sáng đến 18 giờ chiều, buộc chúng phải rút chạy. Ta đã tiêu diệt được 50 tên địch, nhiều tên khác bị thương, bắn cháy 1 xe zep. Đây cũng là trận chống càn cuối cùng của quân và dân Thạch Thất trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.
Thất bại trên chiến trường Đồng Dương, ngày 20/7/1954 thực dân Pháp phải ký Hiệp định Giơ-ne-vơ về “chấm dứt chiến tranh lập lại hòa bình ở Đông Dương”, lệnh ngừng bắn được truyền đi khắp nơi. Ngày 28/7/1954, tại đình xã Đại Đồng, Bí thư tỉnh ủy Sơn Tây cùng viên quan Năm (đại diện quân Pháp ở Sơn Tây) đã ký kết việc thi hành rút quân viễn chinh Pháp ra khỏi Sơn Tây ngày 03/8/1954; ngày 03/8/1954 tỉnh Sơn Tây hoàn toàn giải phóng.
9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945 - 1954), trong đó 06 năm bị thực dân Pháp chiếm đóng, là thời kỳ vô cùng khó khăn, gian khổ, nhưng dưới sự lãnh đạo của Đảng; Đảng bộ và nhân dân huyện Thạch Thất đã không quản ngại hy sinh, gian khổ, đoàn kết cùng nhân dân cả nước đấu tranh đến ngày miền Bắc giải phóng. Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, phối hợp với bộ đội chủ lực, quân và dân huyện Thạch Thất đã tổ chức hàng trăm trận đánh lớn nhỏ, tiêu diệt và làm bị thương nhiều tên địch; nhân dân trong huyện đã đóng góp hàng trăm tấn lương thực, thực phẩm phục vụ kháng chiến. Kết thúc cuộc kháng chiến, toàn huyện có 491 liệt sỹ.
Với những thành tích trên đây, Đảng bộ và nhân dân huyện Thạch Thất đã được Đảng, Nhà nước tặng thưởng nhiều danh hiệu cao quý. Huyện Thạch Thất được tặng thưởng Huân chương kháng chiến chống Pháp hạng Ba; tập thể và cá nhân được tặng thưởng 429 Huân, Huy chương, 401 Bằng khen. Đặc biệt, cán bộ, nhân dân, lực lượng vũ trang huyện và 10 xã gồm: Đại Đồng, Cẩm Yên, Lại Thượng, Phú Kim, Hương Ngải, Cần Kiệm, Đồng Trúc, Tân Xã, Hạ Bằng được phong tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”; 02 cá nhân liệt sỹ Đỗ Văn Châu (xã Hạ Bằng), và Liệt sỹ Đỗ Thị Sinh - Minh Hà (xã Canh Nậu) được Nhà nước phong tặng, truy tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.
Đây là thành tích to lớn, cũng là niềm tự hào của Đảng bộ và nhân dân Thạch Thất về truyền thống cách mạng vẻ vang của quê hương. Phát huy truyền thống cách mạng của quê hương là cội nguồn sức mạnh để Đảng bộ và nhân dân huyện Thạch Thất tiếp tục phát huy tinh thần yêu nước, đoàn kết với nhân dân cả nước thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng CNXH ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
(Theo “Lịch sử Đảng bộ huyện Thạch Thất 1930-2025”)
Vũ Vân